Teamcoaching met behulp van Belbin: veel collega coaches werken al met deze verschillende teamrollen. Kuddecoaching maakt de verschillende rollen heel tastbaar. En soms confronterend.
De teamrollen van Belbin
Wat waren die teamrollen van Belbin ook alweer? We onderscheiden een negental rollen die mensen van nature aannemen als zij binnen een team werken.
- Zo kennen we bijvoorbeeld de echte ‘doeners’; de Bedrijfsman en de Brononderzoeker. Twee actieve rollen die van aanpakken houden.
- Daarnaast hebben we de ‘denkers’; de Plant en de Monitor. Zij zijn wat afwachtend, kijken en denken eerst voordat zij in beweging komen.
- De rollen die ‘willen’; de Vormer en de Voorzitter zetten de boel in beweging. Vaak zien zij welke aanpak nodig is, coördineren ze en sturen ze aan.
- Tot slot hebben we de ‘voelers’ van het team; de Zorgdrager en de Groepswerker. Zij gaan voor veiligheid en een goede sfeer binnen het team.
- De einzelgänger van dit gezelschap is de Specialist: iemand die heel veel weet van een specifiek onderwerp en die zich vaak niet thuis voelt binnen een team.
Lege en te volle vlakken
Wij maken de teamrollen heel tastbaar. In onze bak (de Paddock Paradise) maken we een grote cirkel met daarin negen vlakken, de taartpunten. Elk vlak heeft een eigen kleur en staat voor de specifieke teamrol. We laten alle deelnemers vervolgens in hun eigen vlak staan. Iedereen weet al welke rol hij of zij heeft (via een online test of via onze introductie van Belbin op de teamcoachingsdag zelf).
En dan valt vaak al direct wat op: we hebben in een team regelmatig te maken met lege én volle vlakken. Vaak leiden deze legen en volle vlakken al tot heel wat overleg. Bijvoorbeeld dat vacatures voornamelijk worden ingevuld door één of twee soorten rollen omdat de (HR) manager die rol aanspreekt c.q. zelf heeft.
Het team gaat vervolgens met één van de paarden aan de slag: ze krijgen de opdracht om het paard om de cirkel heen te lopen. Niet zo moeilijk, toch? Of toch wel. Want, wat als er 10 Vormers en Voorzitters zijn die allemaal tegelijkertijd het paard (met veel verbaal- en en fysieke kracht) in beweging willen krijgen? Hoe reageert het paard dan? Of wat als er 3 vlakken niet vertegenwoordigd zijn. Hoe laat je het paard dan die ruimte overbruggen?
Een situatie uit de praktijk
We mochten in onze Paddock Paradise een team ontvangen met heel veel Planten en Monitors. De vlakken met Vormers en Voorzitters waren leeg. Er waren dus veel denkers maar er was weinig aansturing en coördinatie. De Planten en Monitors waren aan het overleggen met elkaar hoe ze het paard in beweging konden krijgen. Omdat ze daar nogal een tijd mee bezig waren, liep het paard op een gegeven moment naar een hoek van de bak en ging daar lekker liggen in het zand.
Op het moment dat het team dit zag gebeuren vielen er ineens wat kwartjes: dit gebeurde ook op de werkvloer! Planningen werden niet gehaald omdat niemand het team daadwerkelijk aanjaagt of stuurt op output. Binnen dit team stond iemand op die, aangemoedigd door de leidinggevende die búiten de bak stond, meer de coördinatie op zich wilde gaan nemen. Toen zij in het vlak van de Voorzitter ging staan en er meer daadkracht binnen het team ontstond (de Planten en Monitor collega’s luisterden naar haar aanwijzingen), ging het paard weer meedoen en liep netjes zijn rondje. Wij hoorden later dat de betreffende medewerker een meer coördinerende functie heeft gekregen binnen het team en zij daarin wordt getraind binnen het bedrijf. Er worden nu wel deadlines gehaald!
Ik zie, ik zie wat jij niet ziet
Een andere, vaak hilarische, oefening is de polonaise. Hierbij loopt het hele team, op de achterste persoon na, geblinddoekt. Spullen in de bak moeten netjes door de voorste persoon opgeruimd worden, deze wordt aangestuurd door de achterste persoon. En dit zonder te mogen praten! Hoe pak je je rol als achterste persoon (de aanstuurder) op als je van nature bijvoorbeeld een Specialist bent? Hoe goed volgt de voorste persoon, die bijvoorbeeld van nature een Voorzitter is, instructies op? Iedereen oefent met de verschillende rollen. En de paarden? Die kijken wat er gebeurt, steken over, proberen mee te doen of gaan lekker weg. Afhankelijk van wat er in de bak gebeurt.
Een situatie uit de praktijk
Een team die wij hebben begeleid bedacht dat de opdracht ook anders kon. Zij bleven praten, mensen deden halverwege de opdracht hun blinddoeken af, de middelste mensen gingen mee helpen opruimen. Chaos, iedereen ging zijn eigen kant op. De twee paarden die meededen werden eerst wat onrustig en liepen vervolgens weg uit de bak. Te druk, te chaotisch, ze snapten er niets meer van.
Dit team werkte binnen een bedrijf waar ‘zelfsturende teams’ waren geïntroduceerd. Onder de teamleden zaten vooral veel Bedrijfsmannen en Groepswerkers: veel doeners en voelers, maar geen stuurders. Hierdoor ging deze opdracht in eerste instantie niet goed. Na de bespreking van de opdracht en het (h)erkennen van deze niet-leidinggevende acties die tot geen enkel resultaat leidden, is de opdracht opnieuw gedaan. In een recordtempo werd de bak opgeruimd, met drie paarden die heel braaf opdrachten opvolgden.
Het ligt aan het paard, niet aan ons team
Als een paard niet doet wat het team wil dat het paard doet, dan ligt dat natuurlijk áltijd aan het paard. Het paard is moe, lui, heeft de hele dag al gewerkt en heeft er geen zin meer in. Of het is getraind om zo te reageren, is ziek en eigenwijs. Weerstand in de bak dus. Daar hebben we regelmatig mee te maken.
Omdat onze paarden in een Paddock Paradise leven, besluiten ze zelf of ze mee gaan doen met een opdracht of niet. Ze worden dus nooit gedwongen om mee te doen. Verder zijn paarden in staat om dagelijks 30 tot 40 kilometer te lopen. Aangezien die van ons dat niet hoeven te doen, zullen ze echt niet snel moe zijn. Trainen doen we niet, omdat we ze zoveel mogelijk in hun natuurlijke habitat willen laten zijn. Omdat ze op die manier goed kunnen mee-coachen.
Nieuwsgierig zijn ze wel, dat geven we toe. En soms vreselijk confronterend, omdat ze spiegelen wat ze zien. Werkt een team niet goed samen, dan lopen ze gewoon weg. Is een team goed op elkaar ingespeeld en hebben ze samen lol, dan doen onze paarden gewoon gezellig mee en luisteren ze naar wat ze moeten doen. En heel soms huppelen ze gewoon mee als ze het echt naar hun zin hebben.
We snappen echter dat als een paard gedrag laat zien wat lijkt op verveling, vermoeidheid, desinteresse of gewoonweg niet doet wat jij wilt dat het doet, dat het het makkelijkst is om het paard de schuld te geven. Onze coaches (op 2 benen) weten daar prima mee om te gaan en laten het team dan wel nadenken of het écht aan de paarden ligt.
Wil je zelf ervaren hoe jouw team samenwerkt? Of alle Belbin rollen voldoende worden opgepakt of hoe je die rollen zo optimaal mogelijk in kunt zetten? Neem dan vooral contact op met Bianca van der Voort. Zij stelt graag een maatwerkprogramma voor jullie samen. En wie weet gaat jouw team wel een nieuw record zetten voor het opruimen van de bak of een rondje rond de taart.